การเมืองการปกครองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น

การปกครองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น

รัชกาลที่๑  มีการเปลี่ยนแปลง โดยโปรดเกล้าฯ ให้โอนคืนอำนาจการปกครองหัวเมืองฝ่ายใต้กลับมาอยู่ในบังคับบัญชาของสมุหพระกลาโหม  ส่วนสมุหนายกยังคงปกครองหัวเมืองฝ่ายเหนือตามเดิม  และเจ้าพระยาพระคลังได้บังคับบัญชาหัวเมืองชายฝั่งทะเลตะวันออก

หัวเมืองแบ่งเป็นหัวเมืองชั้นในกับหัวเมืองชั้นนอก 
-หัวเมืองชั้นในหรือ หัวเมืองชั้นจัตวามีผู้รั้งเป็นผู้ปกครองเมือง 
-หัวเมืองชั้นนอกแบ่งเป็นชั้นเอก  โท  ตรี  ตามขนาดและความสำคัญของเมือง  สำหรับประเทศราชยังคงให้ปกครองตนเอง  แต่ต้องถวายเครื่องราชบรรณาการและต้นไม้เงินต้นไม้ทอง๓ปีต่อครั้ง และจัดกองทัพมาช่วยรบในกรณีที่เกิดสงคราม

ยังคงมีเสนาบดีจตุสดมภ์ปกครองกรมใหญ่ทั้ง ๔ กรม  ได้แก่  กรมเวียง   กรมวัง  กรมคลัง  กรมนา นอกจากนี้ยังมีกรมเจ้า  ซึ่งเป็นกรมของเจ้านายพระบรมวงศานุวงศ์  โดยกรมเจ้าที่สำคัญที่สุด คือ กรมของพระมหาอุปราชที่เรียกกันว่า กรมพระราชวังบวรสถานมงคลหรือวังหน้า  ทรงมียศศักดิ์และพระราชอำนาจรองจากพระมหากษัตริย์   และทรงแต่งตั้งด้วยพระองค์เอง